Nhận diện đặc trưng để có hướng tiếp cận cả thách thức lẫn cơ hội mới

Hôm nay 7/12, đã diễn ra hội thảo “Tác động của cuộc cách mạng 4.0 đến hoạt động thông tin - thư viện” do Trường học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) đăng cai tổ chức.

Đây là hội thảo có quy mô lớn, và hội thảo chuyên đề đầu tiên liên quan đến tác động và đòi hỏi của cuộc cách mạng 4.0 đối với hoạt động thông tin - thư viện, nhất là thông tin - thư viện học đường và giảng đường.

"Với tầm nhìn được xác định là “Trung tâm thông tin, học tập, văn hóa hữu ích, thân thiện và bình đẳng tạo điều kiện cho việc học tập suốt đời của người dân địa phương”, hệ thống thư viện công cộng đang đứng trước những thách thức cần đổi mới để hiện thực hóa nhiệm vụ này; trở thành địa chỉ tin cậy của cộng đồng người sử dụng tin, của xã hội học tập.

Các yêu cầu đặt ra đòi hỏi hoạt động thông tin – thư viện cần phải tiếp tục kế thừa, củng cố hoạt động truyền thống; vừa phải tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm của thế giới để ứng dụng và phát triển thành những thành tựu khoa học công nghệ thông tin và truyền thông mới. 

Công cuộc đổi mới này cần phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội, phát huy thế mạnh hiện có nhằm tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ, sâu rộng về chất lượng hiệu quả phục vụ; góp phần quan trọng vào việc đảm bảo chất lượng đào tạo cho nguồn nhân lực có trình độ cao, được phát triển phẩm chất năng lực tự học, tự nghiên cứu, tự làm giàu tri thức và sáng tạo; đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 thật sự đặt giáo dục đại học trước những thách thức mới diễn ra nhanh. Các trường đại học có thể chưa dự đoán hết được các kỹ năng mà thị trường lao động cần. Các hoạt động đào tạo và nghiên cứu của các trường đại học chủ yếu vẫn theo phương pháp truyền thống sẽ phải đối mặt với những thay đổi mạnh mẽ cả về tư duy, cơ cấu kiến thức, kỹ năng và phương pháp.

Với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ, đòi hỏi giáo dục phải đem lại cho người học khả năng tư duy những kiến thức kỹ năng mới, khả năng sáng tạo, thích ứng với thách thức và những yêu cầu mới mà các phương pháp giáo dục truyền thống không thể đáp ứng. Đây là thách thức lớn, đặc biệt trong bối cảnh nền giáo dục đại học của Việt Nam đã và đang bộc lộ những hạn chế nhất định” - TS. Lê Phước Cường, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Học liệu và Truyền thông (Trường Đại học Bách khoa – Đại học Đà Nẵng) chia sẻ.

Chia sẻ về xu thế phát triển sản phẩm và dịch vụ thư viện, Thạc sỹ Nguyễn Lê Phương Hoài (Viện Thông tin Khoa học Xã hội) phân tích:

Sự bùng nổ và gia tăng nhanh chóng nội dung số đã dẫn tới xu thế ngày càng phát triển mạnh mẽ các tài liệu ở dạng điện tử. Tài liệu chuyển dịch từ in sang định dạng số, theo nhiều cách: 

Một là, Xuất bản điện tử: Hiện nay, hầu hết các tạp chí khoa học và nghiên cứu, ấn phẩm nhiều kỳ, sách, âm nhạc và phim ảnh, tất cả những nội dung điện tử đều có xu hướng xuất bản chung này. Đặc biệt, những ấn phẩm nhiều kỳ là dạng tài liệu hướng tới phân phối dưới dạng số sớm nhất. Nhiều thư viện đại học và thư viện cơ quan nghiên cứu đã và đang trải qua sự dịch chuyển tạp chí khoa học và nghiên cứu từ dạng in sang dạng xuất bản điện tử. 

Nhiều trường đại học và cơ quan nghiên cứu trên thế giới đã thay vì mở rộng các ấn phẩm nhiều kỳ đóng tập bằng các sản phẩm hay cơ sở dữ liệu tạp chí điện tử. Trong lĩnh vực xuất bản tài liệu nghiên cứu và học thuật, xuất bản truy cập mở (Open Access Publishing), cho phép tác giả chi trả phí xuất bản để hỗ trợ sự truy cập miễn phí vĩnh viễn tới tài liệu hay ấn phẩm nhiều kỳ xuất bản theo mô hình này.